آسیب‌شناسی گیاهی (به انگلیسی: plant pathology) بیماری‌شناسی گیاهی (به انگلیسی: phytopathology) یا گیاه‌پزشکی شاخه‌ای از علوم مرتبط با کشاورزی است که به دنبال جمع آوری دانش و اطلاعات مربوط به عوامل آسیب رساننده به گیاهان و نحوه جلوگیری یا کنترل خسارت آنها می باشد. معادل انگلیسی گیاه‌پزشکی Plant protection بوده در برخی منابع Plant medicine نیز بکار می رود. در ایران سابقا تحت عنوان حفظ نباتات نیز شناخته می شد و سازمانی نیز تحت همین عنوان وجود داشت. این شاخه از کشاورزی خود شامل سه بخش حشره‌شناسی کشاورزی، بیماری‌شناسی گیاهی و علوم علفهای هرز می‌باشد که به ترتیب بطور تخصصی مسایل مربوط به آفات، بیماریها و علفهای هرز را مطالعه می نمایند.

سلامت و بهبود رشد گیاهان در درجه اول مورد توجه کسانی است که به کاشت گیاهان، تهیه و توزیع فرآورده‌های گیاهی اشتغال دارند. میزان رشد و باروری گیاهان به فراهم بودن آب و مواد غذایی در خاک و تأمین محدوده‌هایی از شرایط مناسب جوی مانند حرارت، رطوبت و نور بستگی دارد. هر عاملی که سلامت گیاهان را به مخاطره اندازد، ممکن است در میزان رشد و باروری آنها تأثیر منفی بگذارد و از ارزش آنها و فرآورده‌هایشان بکاهد.

بیماری‌ها و آفات گیاهی و علفهای هرز از جمله عوامل زنده و بیماریهای فیزیولوژیک که ناشی از کمبود مواد مورد نیاز گیاه و خسارات ناشی از شرایط جوی نامناسب عمده‌ترین عوامل تقلیل محصول و یا نابودی گیاهان بشمار می‌روند.

گیاهان از بیماری‌هایی آسیب می‌بینند که عوامل آنها به عوامل بیماریها در انسان و جانوران شباهت دارند گرچه احساس درد و ناراحتی در گیاهان در اثر بیماریها از نظر انسان مکتوم است، لیکن نحوه ایجاد و توسعه بیماری در گیاهان و حیوانات تقریباً مشابه بوده و معمولاً به همان اندازه پیچیده و بغرنج است.

آفات گیاهی نیز مشتمل بررده بند پایان می‌باشند که مهم‌ترین آفات گیاهی که حشرات می‌باشند در این رده قرار دارند و بعد از آنها کنه‌ها و سایر بندپایان به گیاهان خسارت وارد می‌سازند.

بعضی از مهره داران نیز مانند جوندگانی مثل موش‌ها و خرگوش‌ها نیز جزء آفات گیاهی بحساب می‌آیند.

رشته گیاه پزشکی

رشته گیاه پزشکی در ارتباط با آفات و بیماریهای گیاهی است.

اولین گیاه پزشکان در 300 سال قبل از میلاد مسیح می‌زیسته‌اند، به عنوان مثال تئوفراستوس. با آنکه نظریات آنان بسیار ابتدایی بود ولی سنگ بنایی برای تحقیقات آیندگان بود. با کشف میکروسکوپ توسط وان لیون هوک تحولی در علم بیماری‌شناسی گیاهی روی داد. با هر بار تلفات مردم از گرسنگی بعلت خسارت دیدن محصولات آنها این علم اهمیت خود را بیشتر آشکار می‌کرد و بعد از فاجعه? قحطی سیب‌زمینی در ایرلند که ناشی از یک بیماری گیاهی مهلک بود و منجر به مرگ یک میلیون نفر و آوارگی 5/1 میلیون نفر دیگر شد علم گیاه پزشکی بیش از پیش محبوب گشت و دانشمدان زیادی در جهان در این رشته کار کردند.

کارشناسان این رشته در ایران در وزارت جهاد کشاورزی تحت نظر سازمان حفظ نباتات مشغول به کار می‌باشند. موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور به عنوان یکی از بزرگترین و قدیمی ترین مراکز پژوهشی در کشور به طور تخصصی در زمینه شاخه های مختلف گیاهپرشکی شامل حشره شناسی، قارچ شناسی، ویروس شناسی، باکتری شناسی، نماتدشناسی، جانور شناسی، بیماری شناسی، علفهای هرز و آفتکشها فعالیت می نماید.

گیاه‌پزشکی در کارشناسی ارشد به دو رشته حشره‌شناسی و بیماری‌شناسی تقسیم می‌شود که اکثر دانشجویان ترجیح می‌دهند در رشته بیماری‌شناسی گیاهی ادامه تحصیل بدهند. رشته حشره‌شناسی بسیار گسترده‌تر ست چرا که بیشترین جمعیت جانداران را حشرات دارند.

دکتر منصور ریسمانچیان [ پزشک عمومی ]

مقامات بهداشت عمومی در هلند لقب ترسناکی به شکر داده‌اند و آن را «خطرناک‌ترین اعتیادآور زمان» نامیده و وضع مقرراتی بر فروش و مصرف شکر را خواستار شده‌اند.خطرناک‌ترین اعتیادآور زمان. این لقبی است که مقام‌های بهداشتی هلند برای شکر در نظر گرفته‌اند و به دنبال اعطای چنین لقب ترسناکی، «پال ون»، سرپرست سازمان خدمات بهداشت عمومی شهر آمستردام، اعمال مالیات و همچنین اخطارهایی مثل برچسب سیگارها روی نوشیدنی‌های قندی و حاوی شکر را خواستار شده است.

به گزارش بی‌بی‌سی، دکتر ریچارد جانسون استاد پزشکی در دانشگاه کلورادو آمریکا که در مورد تاثیر شکر بر بدن انسان تحقیق کرده است، در این زمینه می‌گوید: شکر یک سم نیست، اما مشکل زیاده روی در مصرف شکر است، مشکل این است که بیشتر مردم بیش از آنکه باید شکر مصرف می‌کنند و همین امر باعث شده که این ماده به یک اعتیادآور خطرناک در عصر ما تبدیل شود.«مایکل بلومبرگ»، شهردار نیویورک مدتی است که سعی دارد مصرف نوشابه‌های فوق‌العاده بزرگ را در این شهر ممنوع کند اما تلاش‌های او با شکست مواجه شده است.

جانسون در مورد احتمال موفقیت این طرح در آمستردام می‌گوید: اوایل قرن نوزدهم در انگلیس بر شکر مالیات بسته شد و خیلی هم بر کاهش میزان مصرف آن موثر بود اما به مرور زمان در طول قرن مالیات شکر کاهش داده شد و بالاخره روز 23 آوریل سال 1874 «ویلیام گلدستون»، نخست وزیر وقت، مالیات شکر را کاملا لغو کرد و بعد از آن مصرف شکر به شدت افزایش یافت یعنی پنج برابر شد که تا حدودی به خاطر لغو مالیات بود. بنابراین من تصور می‌کنم که ایده تعیین مالیات برای خرید و فروش شکر می‌تواند در کاهش مصرف آن موثر باشد.

نقش آموزش مساله‌ای است که در سال‌های اخیر در کشورهای مختلف مورد توجه بوده است. در یک دهه اخیر تلاش هایی به خصوص در مدارس صورت گرفته تا از مصرف خوراکی‌های شکردار در میان دانش آموزان کاسته شود.«مشکل اصلی مصرف شکر مربوط به مصرف نوشیدنی‌های شکردار است، چون در یک نوبت و با سرعت زیاد مقدار خیلی زیادی شکر وارد بدنتان می‌شود.»

دکتر جانسون با بیان این مطلب، ادامه می‌دهد:
در این زمینه آموزش نقش اساسی دارد. تصور می‌کنم نوشابه‌ها و امثال آن باید برچسب‌هایی داشته باشند که دائم به مشتریان خطرات مصرف زیاد این نوشیدنی‌ها از جمله تشدید خطر ابتلا به دیابت و چاقی مفرط را یادآور شود.اکنون بسیاری از کارشناسان امیدوارند هلندی‌ها در کنترل مصرف شکر موفق شوند و به الگویی برای دیگران تبدیل شوند.

همشهری