روزه آن است که انسان برای انجام فرمان خداوند عالم از اذان صبح تا مغرب از چیزهایی که روزه را باطل می‏کند و شرح آنها بعداً گفته می‏شود، خودداری نماید.

 

نیت

لازم نیست انسان نیت روزه را از قلب خود بگذراند یا مثلاً بگوید فردا را روزه می‏گیرم، بلکه همین قدر که برای انجام فرمان خداوند عالم از اذان صبح تا مغرب کاری که روزه را باطل می‏کند انجام ندهد، کافی است و برای آن که یقین کند تمام این مدت را روزه بوده، باید مقداری پیش از اذان صبح و مقداری هم بعد از مغرب از انجام کاری که روزه را باطل می‏کند خودداری نماید.

انسان می‏تواند در هر شب از ماه رمضان برای روزه فردای آن نیت کند بهتر است که شب اول ماه هم نیت روزه همه ماه را بنماید.

از اول شب ماه رمضان تا اذان صبح، هر وقت نیت روزه فردا را بکند اشکال ندارد.

وقت نیت روزه مستحبی از اول شب است تا موقعی که به اندازه نیت کردن به مغرب وقت مانده باشد که اگر تا این وقت کاری که روزه را باطل می‏کند انجام نداده باشد و نیت روزه مستحبی کند، روزه او صحیح است.

کسی که پیش از اذان صبح بدون نیت روزه خوابیده است، اگر پیش از ظهر بیدار شود و نیت کند، روزه او صحیح است چه روزه او واجب باشد چه مستحب و اگر بعد از ظهر بیدار شود، نمی‏تواند نیت روزه واجب نماید.

اگر بخواهد غیر روزه رمضان، روزه دیگری بگیرد باید آن را معین نماید، مثلاً نیت کند که روزه قضا یا روزه نذر می‏گیرم، ولی در ماه رمضان لازم نیست نیت کند که روزه ماه رمضان می‏گیرم، بلکه اگر نداند ماه رمضان است، یا فراموش نماید و روزه دیگری را نیت کند، روزه ماه رمضان حساب می‏شود.

اگر بداند ماه رمضان است و عمداً نیت روزه غیر رمضان کند، نه روزه رمضان حساب می‏شود و نه روزه‏ای که قصد کرده است.

اگر پیش از اذان صبح نیت کند و بیهوش شود و در بین روز به هوش آید، بنابر احتیاط واجب باید روزه آن روز را تمام نماید و اگر تمام نکرد، قضای آن را بجا آورد.

اگر پیش از اذان صبح نیت کند و مست ‏شود و در بین روز به‌ هوش آید، احتیاط واجب آن است که روزه آن روز را تمام کند و قضای آن را هم بجا آورد.

اگر پیش از اذان صبح نیت کند و بخوابد و بعد از مغرب بیدار شود، روزه‏اش صحیح است.

اگر نداند یا فراموش کند که ماه رمضان است و پیش از ظهر ملتفت‏ شود، چنانچه کاری که روزه را باطل می‏کند انجام نداده باشد، باید نیت کند و روزه او صحیح است و اگر کاری که روزه را باطل می‏کند انجام داده باشد، یا بعد از ظهر ملتفت‏شود که ماه رمضان است، روزه او باطل می‏باشد، ولی باید تا مغرب کاری که روزه را باطل می‏کند انجام ندهد و بعد از رمضان هم روزه آن روز را قضا نماید.

اگر بچه پیش از اذان صبح ماه رمضان بالغ شود، باید روزه بگیرد و اگر بعد از اذان بالغ شود، روزه آن روز بر او واجب نیست.

کسی که برای بجاآوردن روزه میتی اجیر شده اگر روزه مستحبی بگیرد اشکال ندارد، ولی کسی که روزه قضا یا روزه واجب دیگری دارد، نمی‏تواند روزه مستحبی بگیرد و چنانچه فراموش کند و روزه مستحبی بگیرد، در صورتی که پیش از ظهر یادش بیاید، روزه مستحبی او به هم می‏خورد و می‏تواند نیت‏ خود را به روزه واجب برگرداند و اگر بعد از ظهر ملتفت‏شود، روزه او باطل است و اگر بعد از مغرب یادش بیاید، روزه‏اش صحیح است، اگر چه بی‏اشکال نیست.

اگر غیر از روزه ماه رمضان، روزه معین دیگری بر انسان واجب باشد، مثلاً نذر کرده باشد که روز معینی را روزه بگیرد، چنانچه عمداً تا اذان صبح نیت نکند، روزه‏اش باطل است و اگر نداند که روزه آن روز بر او واجب است، یا فراموش کند و پیش از ظهر یادش بیاید، چنانچه کاری که روزه را باطل می‏کند انجام نداده باشد، روزه او صحیح و گرنه باطل می‏باشد.

اگر برای روزه واجب غیر معینی مثل روزه کفاره، عمداً تا نزدیک ظهر نیت نکند، اشکال ندارد. بلکه اگر پیش از نیت تصمیم داشته باشد که روزه نگیرد، یا تردید داشته باشد که بگیرد یا نه، چنانچه کاری که روزه را باطل می‏کند انجام نداده باشد و پیش از ظهر نیت کند، روزه او صحیح است.

اگر در ماه رمضان پیش از ظهر کافر مسلمان شود و از اذان صبح تا آن وقت کاری که روزه را باطل می‏کند انجام نداده باشد، می‏تواند روزه بگیرد و قضا هم ندارد.

اگر مریض پیش از ظهر ماه رمضان خوب شود و از اذان صبح تا آن وقت کاری که روزه را باطل می‏کند انجام نداده باشد، باید نیت روزه کند و آن روز را روزه بگیرد و چنانچه بعد از ظهر خوب شود، روزه آن روز بر او واجب نیست.

روزی را که انسان شک دارد آخر شعبان است‏ یا اول رمضان، واجب نیست روزه بگیرد و اگر بخواهد روزه بگیرد می‏تواند نیت روزه رمضان کند، ولی اگر نیت روزه قضا و مانند آن بنماید و چنانچه بعد معلوم شود رمضان بوده، از رمضان حساب می‏شود.

اگر روزی را که شک دارد آخر شعبان است‏ یا اول رمضان، به نیت روزه قضا یا روزه مستحبی و مانند آن روزه بگیرد و در بین روز بفهمد که ماه رمضان است‏، باید نیت روزه رمضان کند.

اگر در روزه واجب معینی مثل روزه رمضان از نیت روزه گرفتن برگردد، روزه‏اش باطل است، ولی چنانچه نیت کند که چیزی که روزه را باطل می‏کند، بجا آورد در صورتی که آن را انجام ندهد، روزه‏اش باطل نمی‏شود.

در روزه مستحب و روزه واجبی که وقت آن معین نیست، مثل روزه کفاره، اگر قصد کند کاری که روزه را باطل می‏کند انجام دهد، یا مردد شود که بجا آورد یا نه، چنانچه بجا نیاورد و پیش از ظهر دوباره نیت روزه کند، روزه او صحیح است.

 

چیزهایی که روزه را باطل می‏کند

 

نه چیز روزه را باطل می‏کند:

اول: خوردن و آشامیدن. دوم: جماع. سوم: استمنا، چهارم: دروغ بستن به خدا و پیغمبر و جانشینان پیغمبر علیهم‌السلام، پنجم:رساندن غبار غلیظ به حلق، ششم: فرو بردن تمام سر در آب، هفتم: باقی ماندن بر جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح، هشتم: اماله کردن با چیزهای روان، نهم: قی کردن.

و احکام اینها در مسایل آینده گفته می‏شود.

 

1- خوردن و آشامیدن

اگر روزه‏دار عمداً چیزی بخورد یا بیاشامد، روزه او باطل می‏شود، چه خوردن و آشامیدن آن چیز معمول باشد مثل نان و آب، چه معمول نباشد مثل خاک و شیره درخت، و چه کم باشد یا زیاد. حتی اگر مسواک را از دهان بیرون آورد و دوباره به دهان ببرد و رطوبت آن را فرو برد، روزه او باطل می‏شود، مگر آنکه رطوبت مسواک در آب دهان به طوری از بین برود که رطوبت‏ خارج به آن گفته نشود.

اگر موقعی که مشغول غذا خوردن است ‏بفهمد صبح شده، باید لقمه را از دهان بیرون آورد و چنانچه عمداً فرو برد، روزه‏اش باطل است و کفاره هم بر او واجب می‏شود.

اگر روزه‏دار سهواً چیزی بخورد یا بیاشامد، روزه‏اش باطل نمی‏شود.

احتیاط واجب آن است که روزه‏دار از استعمال آمپولی که به جای غذا به کار می‌رود، خودداری کند. ولی تزریق آمپولی که عضو را بی حس می‏کند یا به جای دوا استعمال می‏شود، اشکال ندارد.

اگر روزه‏دار چیزی را که لای دندان مانده است، عمداً فرو ببرد، روزه‏اش باطل می‏شود.

کسی که می‏خواهد روزه بگیرد، لازم نیست پیش از اذان دندان‌هایش را خلال کند، ولی اگر بداند غذایی که لای دندان مانده در روز فرو می‌رود، چنانچه خلال نکند و چیزی از آن فرو رود روزه‏اش باطل می‏شود. بلکه اگر فرو هم نرود، بنابر احتیاط واجب باید قضای آن روز را بگیرد.

فرو بردن آب دهان، اگر چه به‌واسطه خیال کردن ترشی و مانند آن در دهان جمع شده باشد، روزه را باطل نمی‏کند.

فرو بردن اخلاط سر و سینه، تا به فضای دهان نرسیده، اشکال ندارد، ولی اگر داخل فضای دهان شود، احتیاط واجب آن است که آن را فرو نبرد.

اگر روزه دار به قدری تشنه شود که بترسد از تشنگی بمیرد، می‏تواند به‏اندازه‏ای که از مردن نجات پیدا کند آب بیاشامد، ولی روزه او باطل می‏شود و اگر ماه رمضان باشد، باید در بقیه روز از بجا آوردن کاری که روزه را باطل می‏کند، خودداری نماید و بعد هم قضای آن روز را به جای آورد.

جویدن غذا برای بچه یا پرنده و چشیدن غذا و مانند اینها که معمولاًبه حلق نمی‏رسد، اگر چه اتفاقاً به حلق برسد، روزه را باطل نمی‏کند. ولی اگر انسان از اول بداند که به حلق می‌رسد، چنانچه فرو رود، روزه‏اش باطل می‏شود و باید قضای آن را بگیرد و کفاره هم بر او واجب است.

انسان نمی‏تواند برای ضعف روزه را بخورد، ولی اگر ضعف او به قدری است‏که معمولاً نمی‏شود آن را تحمل کرد، خوردن روزه اشکال ندارد.

 

2- جماع

جماع روزه را باطل می‏کند، اگر چه به مقدار ختنه‏گاه داخل شود و منی هم بیرون نیاید.

اگر کمتر از مقدار ختنه‏گاه داخل شود و منی هم بیرون نیاید، روزه باطل نمی‏شود، ولی کسی که آلتش را بریده‏اند اگر کمتر از ختنه‏گاه را هم داخل کند، روزه‏اش باطل می‏شود.

اگر شک کند که به اندازه ختنه‏گاه داخل شده یا نه، روزه او صحیح است. و کسی که آلتش را بریده‏اند، اگر شک کند که دخول شده یا نه، روزه او صحیح است.

اگر فراموش کند که روزه است و جماع نماید، یا او را به جماع مجبور نمایند، به طوری که از خود اختیاری نداشته باشد، روزه او باطل نمی‏شود. ولی چنانچه در بین جماع یادش بیاید یا دیگر مجبور نباشد، باید فوراً از حال جماع خارج شود، و اگر خارج نشود، روزه او باطل است.

 

3- استمنا

اگر روزه‏دار استمنا کند، یعنی با خود کاری کند که منی از او بیرون‏آید، روزه‏اش باطل می‏شود.

اگر بی اختیار منی از او بیرون آید، روزه‏اش باطل نیست. ولی اگر کاری کند که بی اختیار منی از او بیرون آید، روزه‏اش باطل می‏شود.

هرگاه روزه‏دار بداند که اگر در روز بخوابد، محتلم می‏شود، یعنی در خواب منی از او بیرون می‌آید، می‏تواند در روز بخوابد و چنانچه بخوابد و محتلم هم بشود، روزه‏اش صحیح است.

اگر روزه‏دار در حال بیرون آمدن منی از خواب بیدار شود، واجب نیست از بیرون آمدن آن جلوگیری کند. 

روزه‏داری که محتلم شده، می‏تواند بول کند و استبرا نماید. ولی اگر بداند به واسطه بول یا استبرا کردن باقی مانده منی از مجرا بیرون می‏آید، در صورتی که غسل کرده باشد، نمی‏تواند استبرا کند.

روزه‏داری که محتلم شده، اگر بداند منی در مجرا مانده و در صورتی که پیش از غسل بول نکند بعد از غسل منی از او بیرون می‏آید، بنابر احتیاط واجب باید پیش از غسل بول کند.

اگر به قصد بیرون آمدن منی کاری بکند، در صورتی که منی از او بیرون نیاید، روزه‏اش باطل نمی‏شود.

اگر روزه دار بدون قصد بیرون آمدن منی با کسی بازی و شوخی کند، در صورتی که عادت نداشته باشد که بعد از بازی و شوخی منی از او خارج شود، اگرچه اتفاقاً منی بیرون آید، روزه او صحیح است. ولی اگر شوخی را ادامه دهد تا آن جا که نزدیک است منی خارج شود، و خودداری نکند تا خارج گردد، روزه‏اش باطل است.